Veteriner Hekimlik Alanında Öncü Kadınlar

Merhaba, ben 1. sınıf Veteriner Fakültesi öğrencisi Melike Nur Yıldız.

Geçmişten günümüze her alanda olduğu gibi veteriner hekimliği alanında da cinsiyet eşitsizliği maalesef yüzümüze çarpan bir gerçek fakat yine her alanda olduğu gibi veteriner hekimliği alanında da bizlere öncü olan birçok kadın hekim mevcut. Bilim dünyasında kadınların hem daha adil hem de daha yoğun şekilde gündeme getirilmesine ihtiyacımız var. Ben de bu yüzden bu yazımda kimi zaman hor görülen, değerleri bilinmeyen, diplomaları verilmeyen ama bilim dünyası için bir hayli önemi olan 3 kadın veteriner hekimden bahsedeceğim.

Aleen Cust(1868-1937)

1895’te bütün veteriner hekimler erkekti ve Aleen Cust bu kalıpları yıktı. Aleen Cust, İrlanda’da doğdu, babası 1878’de öldüğünde ailesiyle İngiltere’ye taşındılar. Aleen bir hemşirelik okuluna başladı ancak veteriner hekim olmak için bu okulu bıraktı. Ailesi bunu onaylamasa da kararlıydı. Ailesinin utanmaması için ismini Custance olarak değiştirerek 1895’te Veteriner Koleji’ne kabul edildi. 1897’de ilk mesleki sınavına girmesi gerekiyordu ancak sınav komitesi tarafından reddedildi. İtirazda bulunsa da bir şey değişmedi. Edinburgh’daki veterinerlik çalışmalarını tamamlasa da diploma alamadı ancak yine de İrlanda’da veteriner hekim olarak çalıştı. Diplomasız bir şekilde çalışıyor olmasına rağmen kısa zamanda tanındı. Birinci Dünya Savaşı’nda cephede atlarla ilgilendi. 1919’da çok önemli olan Cinsel Diskalifiye (Kaldırma) Yasası çıkarıldı bu gelişmeden sonra komite üyeliğini kabul etmek zorunda kaldı. Kraliyet Veterinerlik Koleji’ne katıldı ve 21 Aralık 1922’de yani veterinerlik fakültesini tamamladıktan 22 yıl sonra diplomasını aldı. Sevdiği mesleği yapmaya olan kararlılığıyla ve diploma alan ilk kadın veteriner hekim olmasıyla bizler için çok önemli bir hayata sahip öncü bir kadındır.

Sabire Aydemir(1910-1991)

Cumhuriyet tarihinin önemli kadın figürlerinden biri ve Türkiye’nin ilk uzman kadın veteriner hekimidir. 1910 yılında Kastamonu’da doğmuştur, babasını erken yaşta kaybetmiştir. Annesinin İstanbul’dan getirdiği kumaşları İnebolu’da satarak hem aile geçimini hem de eğitimini devam ettirebilmiştir. İlkokulu Kastamonu’da ortaöğretimi Erenköy Kız Lisesi’nde tamamlamıştır. Önceleri tıp eğitimi almak istese de kız öğrencilerin tıp fakültesine yatılı olarak kabul edilmemesi nedeniyle girememiştir. Hayvanlara karşı duyduğu sevgi ve yardım etme isteğiyle veterinerlik mesleğine yönelmiştir. 1937 senesinde ilk kez kadın öğrencileri bünyesine alan Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesine kaydolmuştur. Mezun olduktan sonra Türkiye’nin birçok noktasında bakteriyoloji dalında çalışmalarına devam etmiştir. Samsun’da kuduz laboratuvarında çalışmış ve bu görevden emekli olmuştur. 1984 yılında, yani kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının 50. yılında, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Sabire Aydemir‘e Türkiye’nin ilk kadın veteriner hekimi ünvanıyla ödül ve plaket verilmiştir. Sabire Aydemir cumhuriyetin öncü kadınlarındandır ve hâlâ gelecek nesil Türk kadınlarına ilham olmaya devam etmektedir.

Lila Miller

ABD’de barınak hekimliğini öncüsü olarak tanınan bir veteriner hekimdir. 1977 yılında Cornell Üniversitesi Veteriner Fakültesinden mezun olan Dr. Miller hem siyahi hem de kadın olan ilk veteriner hekimlerden biri olarak sektörde önemli bir engeli aşmıştır. Miller bir röportajında engelleri aşmanın kolay bir deneyim olmadığını ve her zaman eşit muamele görmediğini, ayrıca çalışmalarını engelleyen şiddetli astım ve alerjilerle mücadele ettiğini söylüyor. Mezuniyetin ardından klasik bir klinikte çalışmak yerine hayvan barınaklarında çalışmayı seçti. O dönemde barınaklar genellikle sağlık koşullarının kötü olduğu; hastalıklı, sahipsiz hayvanların hayatlarının ötenaziyle sonlandırıldığı yerlerdi. Dr. Miller hayvanların sadece barınaklara alınıp sonra ötenazi ile yaşamlarına son verilen bu düzene karşı çıktı. O bu süreci değiştirmek için yıllarını verdi. Barınakların sadece geçici koruma yerleri değil; tedavi, iyileşme ve sahiplendirme merkezleri olması gerektiğini savundu ve bunun için uğraştı. Cornell mezunu olarak Miller barınak hekimliğinin ulusal standartlarının oluşmasına katkıda bulunmuş, barınak hayvanları için klinik protokoller geliştirmiş, bu alanda çalışan veteriner hekimler için eğitim kitapları yazmış ve ilk kez barınak hekimliğini akademik bir alan haline getirmiştir. Uzun yıllar boyunca Amerikan Hayvanları Zulmü Önleme Derneği için çalışarak binlerce veteriner hekimin barınaklarda daha iyi hizmet vermesi için rehberlik etmiştir. Çalışmaları sayesinde barınaklardaki hayvan sağlığı uygulamaları köklü şekilde değişmiştir. Onun çalışmaları, hem hayvan refahı hem de veterinerlik mesleği açısından büyük önem taşımaktadır. Dr. Miller, 2019 yılında emekli olmuştur. Emekliliğinin ardından da hayvan refahı ve veteriner hekimlik eğitimi konularında aktif olarak katkı sağlamaya devam etmektedir. Doktor Miller 2021 yılında Amerikan Veteriner Hekimleri Derneği tarafından veterinerlikte öncü kadınlardan biri olarak onurlandırılmıştır.

Bu kadınlar sadece ilk olmakla kalmayıp, meslekteki cinsiyet engellerini yıkmış; eğitim, bilim, kamu yönetimi ve hayvan refahı alanlarında öncülük yapmışlardır. Bugün veteriner fakültelerinde okuyan kadın öğrencilerin sayısının artmasında bu figürlerin büyük etkisi vardır.

Peki siz daha önce bu öncü kadınları ve çalışmalarını duymuş muydunuz?

Referanslar:

• Against all odds: the story of Aleen Cust. (2018). Veterinary Record, 183(12). https://doi.org/10.1136/vr.k4096

• Kartal, İ., & Kartal, İ. (2024, November 22). İlk Türk kadın veteriner hekim: Sabire Aydemir. Söylenti Dergi. https://www.soylentidergi.com/ilk-turk-kadin-veteriner-hekim-sabire-aydemir/

• Saulnier, B. (2022, April 6). The ‘Mother of Shelter Medicine’: vet pioneer Lila Miller ’74, DVM ’77 - Cornellians | Cornell University. Cornellians | Cornell University. https://alumni.cornell.edu/cornellians/mother-shelter-medicine/